Wateroverlast

Regenwater is de verzamelnaam voor alle soorten neerslag (regen, hagel en sneeuw). Gemiddeld valt er jaarlijks in Nederland 790 mm neerslag. Het regent in Nederland ongeveer 7% van de tijd. De grootste hoeveelheid neerslag valt in de zomer. Dit komt onder meer door heftige onweersbuien.

Afvoer van regenwater

Regenwater wordt op verschillende manieren afgevoerd. In oudere woonwijken komt het regenwater soms nog geheel of gedeeltelijk in het rioleringssysteem terecht. Het schone regenwater wordt dan onnodig gezuiverd in de rioolwaterzuivering. Vandaar dat tegenwoordig bij nieuwbouw een gescheiden rioleringsstelsel wordt aangelegd.

Woont u in een wijk met een gemengd rioleringssysteem? Dan kunt u helpen voorkomen dat het schone regenwater in de waterzuivering terechtkomt. Zo kunt u het water van uw dak opvangen in een regenton. Met dat water kunt u de planten water geven. Ook kunt u water opvangen in een vijver, zodat het op uw eigen terrein ‘geborgen’ wordt. 

Beperken regenwateroverlast

Het aanleggen van extra riolering is zeer kostbaar en gebeurt alleen als het echt noodzakelijk is. Wel is er steeds meer aandacht voor dit onderwerp bij het ontwerpen van wegen. Als wegen het water kunnen opvangen door een goed doorlaatbaar dieper gelegen wegdek, kan veel wateroverlast voorkomen worden.

Klimaatverandering

De verwachting is dat ons klimaat gaat veranderen. Bij het ontwerp van nieuwe riolerings- en watersystemen wordt daar al rekening mee gehouden. Bijvoorbeeld door meer ruimte te maken voor het tijdelijk bergen of vasthouden van regenwater. 

De belangrijkste verwachtingen van het KNMI voor Nederland zijn:

• Er komen meer zachte winters en warme zomers
• De winters worden gemiddeld natter en de extreme neerslaghoeveelheden in de zomer nemen toe
• Hoewel de hevigheid van de extreme regenbuien in de zomer toeneemt, wordt het aantal regendagen in de zomer juist minder
• De zeespiegel blijft stijgen

Regenwateroverlast

In de volgende situaties is er sprake van regenwateroverlast:

• als het water gebouwen instroomt
• als afvalwater uit het riool op straat loopt
• als belangrijke verkeersaders niet meer toegankelijk zijn
• en als het verkeer langdurig gehinderd wordt

Als u een gat graaft in de bodem komt u op een gegeven moment bij het grondwater. Overal in Nederland zit op zekere diepte grondwater. 

De diepte van de grondwaterspiegel in Nederland verschilt sterk. In het westen bevindt de grondwaterstand zich soms maar enkele decimeters onder 'maaiveld'. In de Veluwe en in de stuwwal bij Nijmegen zit het grondwater vaak op tientallen meters diepte. De afstand tussen het maaiveld en de grondwaterstand heet de ontwateringsdiepte.

Drainage voorkomt grondwateroverlast

Download de folder Drainage voorkomt grondwateroverlast (pdf, 1 MB)

Hoe hoog is de grondwaterstand?

Wilt u de grondwaterstand vaststellen rond uw woning? Graaf dan een gat in de tuin of plaats een peilbuis. Het waterniveau in het gat of de peilbuis is het niveau van het grondwater bij u ter plaatse.

Wie is verantwoordelijk?

In de Waterwet wordt de verantwoordelijkheid van gemeente en inwoners omschreven, voor de inzameling en transport van hemelwater en afvalwater. En de verantwoordelijkheden in de aanpak van grondwaterproblemen in bebouwd gebied.

Op het eigen terrein bent u als perceeleigenaar primair zelf verantwoordelijk voor ontwatering (afvoer van grondwater) en voor de afwatering (afvoer van regenwater) van uw perceel.

Wanneer is er sprake van (grond-)wateroverlast?

Wateroverlast in of rondom uw woning uit zich meestal in:

• natte en onbegaanbare tuinen
• vocht en schimmel in de woning
• natte kruipruimtes, kelders en/of souterrains.

Meestal zijn vochtproblemen in een woning niet het gevolg van een te hoge grondwaterstand.

Plassen regenwater omdat uw tuin richting de woning afloopt, leiding- of rioolwater veroorzaken problemen. Ook de vochtproductie in huis kan problemen veroorzaken. Vaak is er ook sprake van een slecht functionerende ventilatie.

Grondwateroverlast ontstaat als de grondwaterstand structureel te hoog is. Grondwater staat dan in de kruipruimte of dringt binnen in niet goed waterdicht gemaakte kelders.

Ook wanneer grondwaterstanden te laag zijn, kan er overlast ontstaan. De houten funderingspalen waarop uw huis is gebouwd kunnen gaan rotten doordat het grondwater te diep wegzakt. Hoewel hierdoor overlast wordt ervaren, wordt in dit geval gesproken van grondwateronderlast.

Hoe herkent u grondwateroverlast?

Door te hoge grondwaterstanden kan er vochtoverlast in uw woning ontstaan. Grondwater in de kruipruimte veroorzaakt een hoge luchtvochtigheid. Hier gedijen schimmels en zwammen goed op. Deze schimmels en zwammen zitten vaak het eerst op de plek waar leidingen het huis binnenkomen. Houten vloeren worden aangetast en in huis ruikt u een muffe lucht.

Optrekkend vocht zorgt vooral bij oude muren voor verkleuring aan de onderzijde van het pleisterwerk of het behang. Er kan een uitbloei van zouten ontstaan óf de verf óf het pleisterwerk komt los of verpulvert.

Wanneer is sprake van te hoge grondwaterstanden?

Of het water in de kruipruimte een gevolg is van te hoge grondwaterstanden, stelt u vast door een gat te graven in de tuin of door een peilbuis te plaatsen.

Als het niveau van het water in het gat of de peilbuis overeenkomt met het niveau van de kruipruimte, dan is er mogelijk sprake van grondwateroverlast. Of er daadwerkelijk sprake is van grondwateroverlast is door regelmatige controle van de aanwezigheid van water in de kruipruimte. Het is raadzaam om dit kort na een fikse regenbui te controleren en op een moment dat het al wat langer droog is (enkele dagen aaneengesloten).

In combinatie met het gat in de tuin kunt u in grote lijnen vaststellen of het water in de kruipruimte afkomstig is van een niet goed functionerende riolering, lekke waterleiding of door een te hoge grondwaterstand.

Analyse van grondwater, drinkwater of hemelwater

Een andere methode (die meer kostbaar is) is het laten analyseren van de waterkwaliteit. Met het vaststellen van de kwaliteit kan worden bepaald of het water afkomstig is uit de grond, uit de rioolpijp, de waterleiding of van regenwater. Drinkwater, grondwater, rioolwater en regenwater hebben elk hun eigen specifieke kwaliteitskenmerken.

Vochtoverlast op de begane grond uit zich in:

• schimmel en natte plekken
• afbladderend pleisterwerk
• uitbloei van zouten op muren

Oorzaken zijn optrekkend vocht van grond- of regenwater óf een slecht functionerende ventilatie. 

Schadebeeld

Vochtoverlast op de begane grond is vaak optrekkend vocht en gaat gepaard met de volgende schadebeelden:

• Rottende balkkoppen bij houten vloeren
• Nat verkleurde zones aan de onderzijde van muren, die zich aftekenen in pleisterwerk of op behang
• Uitbloei van zouten
• Condensatie op ramen en kozijnen of andere koude oppervlakken
• Vochtplekken en schimmel op muren en inboedel
• Loskomen of verpulveren van pleisterwerk
• Poederen en/of schilferen van stenen
• Loskomen van verf

Optrekkend vocht

In bouwconstructies kan vocht optrekken wanneer fijne kanaaltjes in een poreus materiaal als gevolg van de aantrekkingskracht tussen het materiaal en het water in staat zijn om water op te zuigen.

Oorzaken

Bouwtechnische oorzaken:

Het verschijnsel optrekkend vocht komt voornamelijk voor in oudere woningen. Dit hangt onder andere samen met het gebruik van gemetselde funderingen in plaats van beton en met het ontbreken van een waterdichte laag aan de onderzijde van de muren. Deze waterdichte laag kan tijdens de bouw niet goed zijn aangelegd of gedurende de jaren zijn vergaan.

Grondwatertechnische oorzaken:

Als de grondwaterstand hoger is dan de waterdichte laag of als de bodem boven de de waterdichte laag veel vocht bevat kan dit de oorzaak zijn van optrekkend vocht.

Overige oorzaken:

Door het slecht weglopen van regenwater uit de aanaarding (grond die tegen de muur of de fundering ligt) of door plassen regenwater die tegen de muur aan staan kunnen problemen ontstaan. De oorzaak is bijvoorbeeld een slechte hemelwaterafvoer of het maaiveld dat richting de woning afloopt.

Een slecht werkend ventilatiesysteem of het ontbreken van ont- en beluchting veroorzaakt een binnenklimaat waarbij waterdamp binnenshuis condenseert. Ook dit is een belangrijke oorzaak voo vocht in huis.

Ventileren is vaak de belangrijkste maatregel

Waar mensen leven en wonen, eten koken, douchen, huisdieren houden, de was drogen e.d., komt heel wat vocht vrij in de vorm van waterdamp. Dit komt dus van binnenuit.

Wordt de woning stevig verwarmd, dan slaat de waterdamp daarvan neer op koelere plaatsen. Kijk eens in de badkamer als u met gesloten ramen doucht. Zet dus altijd een raampje open. U voorkomt dan dat de vochtige lucht binnen blijft en schimmelplekken veroorzaakt of hout aantast. Ook voor uw eigen gezondheid is frisse lucht belangrijk, zowel overdag als ’s nachts. Isoleren is prima, maar vergeet niet te blijven ventileren.

Oplossingsrichtingen

Omdat elke woning zijn eigen specifieke problemen heeft, is er geen standaard oplossing. Daarom geven we oplossingsrichtingen aan. Niet alle maatregelen zijn altijd doelmatig.

• Eenvoudig: Dichten van gaten en kieren in de woonvloer waardoor wordt voorkomen dat vochtige lucht vanuit de kruipruimte door de vloer naar de woonruimte stroomt. Het bouwen van dampdichte vloeren zonder gaten en kieren voorkomt transport van vochtige lucht.
• Mechanische onderbrekingen: Een relatief oude manier van het tegengaan van optrekkend vocht. Een laag metselwerk en stenen worden verwijderd en vervangen door een waterdichte laag. Hierbij wordt voornamelijk gebruik gemaakt van kunststof balken, sulfatexmortel en in het verleden ook folie. 
• Injecteren van de muren: Injecteren tegen optrekkend vocht is effectief indien de juiste injectievloeistof wordt toegepast. Er zijn verschillende injectiemiddelen op de markt, waaronder; silicaten, acrylamide gels, siliconenharsen, stearaten en siliconaten. De werking van een aantal middelen is twijfelachtig. De praktijk leert dat het inbrengen van een siliconen micro-emulsie het beste resultaat geeft.
• Verwijderen oude ventilatieroosters, vervangen door open stootvoegen: De meest eenvoudige oplossing voor het tegengaan van doorslaand vocht bij een spouwmuur is het vervangen van de oude ventilatieroosters door open stootvoegen. Open stootvoegen zijn kleine openingen in de spouwmuur die om de 1,5 a 2 m. worden aangebracht. Door het kleine formaat wordt de spouwmuur wel belucht maar zal geen sprake zijn van een te grote (koude)lucht toevoer. Voor ventilatie van de kruipruimte wordt dan geadviseerd om muisdichte ventilatieroosters te plaatsen.
• Impregneren: Er zijn veel bedrijven die het impregneren van (buiten)muren adviseren. De werking van deze oplossing is zeer twijfelachtig. Soms is na impregnatie toch nog sprake van vochtdoorslag of is de vochtoverlast zelfs erger geworden.

Vocht- of wateroverlast in de kruipruimte kan onder andere een nare lucht in de woning veroorzaken. Water in de kruipruimte hoeft niet altijd het gevolg te zijn van te hoge grondwaterstanden. Oorzaak kan ook zijn dat een leiding (waterleiding of cv) lekt of dat een regen- of rioolpijp niet goed functioneert. Plassen regenwater die tegen de muur aan staan, omdat het maaiveld richting de woning afloopt, kunnen optrekkend vocht veroorzaken.

Een kruipruimte is geen verblijfruimte en hoeft volgens het Bouwbesluit daarom niet waterdicht te zijn.

Schadebeeld

Het schadebeeld dat kan optreden als gevolg van een hoge luchtvochtigheid in de kruipruimte en in de woning is zeer divers:

• Zwellen van houten vloeren en bij dichte afwerking rotten van houten vloeren
• Aantasting van de afwerking van de begane grondvloer
• Condensatie op ramen en kozijnen of andere koude oppervlakken
• Vochtplekken en schimmel op muren en inboedel
• Muffe of stinkende binnenlucht
• Gezondheidsproblemen

Een belangrijke bron voor een te hoge relatieve vochtigheid binnen de woning vormt de onder de woning gelegen kruipruimte. Doordat er in het algemeen een natuurlijke luchtstroom vanuit de kruipruimte naar de rest van de woning optreedt, wordt er vanuit de kruipruimte vocht de woning binnengebracht. Deze luchtstroom wordt veroorzaakt door het verschil in temperatuur over de hoogte van de woning. Hierdoor gaat de woning als een soort schoorsteen werken. Daarnaast kan mechanische afzuiging de luchtstroom vergroten.

Als de vochtigheid in de kruipruimte regelmatig aan de hoge kant is (boven de 70%), zullen er ook naar alle waarschijnlijkheid schimmels en andere micro-organismen aanwezig zijn. De toegevoerde lucht is daarom muf. Dit is vooral te merken in de ruimten die via leidingdoorvoeren in verbinding staan met de kruipruimte, zoals de meterkast en keukenkastjes.

Oorzaken

Bouwtechnische oorzaken:

Wanneer een begane grondvloer dampdicht is, zal er geen overlast optreden als gevolg van een hoge luchtvochtigheid in de kruipruimte. In een nieuwbouwwoning moet de begane grondvloer volgens het bouwbesluit dampdicht worden gebouwd. Bestaande woningen hoeven niet aan deze eis te voldoen en zullen daardoor eerder problemen ondervinden van een hoge luchtvochtigheid in de kruipruimte. Met name woningen met houten vloeren zijn hier gevoelig voor.

In de kruipruimte moet ventilatie aanwezig zijn om het aanwezige vocht af te voeren. Als deze onvoldoende is kan een te hoge luchtvochtigheid optreden in de kruipruimte. Teveel ventilatie is echter ook niet gewenst. Door de toegenomen luchtsnelheid kan extra verdamping optreden en kan een extra luchtstroom ontstaan naar de woonruimte toe.

Grondwatertechnische oorzaken:

De hoeveelheid vocht in de kruipruimtebodem is afhankelijk van de grondwaterstand en van het materiaal waarvan de kruipruimtebodem is gemaakt. Als de grondwaterstand zich op een geringe afstand onder de bodem van een kruipruimte bevindt, kan het vocht via capillaire opstijging de kruipruimtebodem bereiken. De capillaire opstijging is groter naarmate de korrelgrootte van het bodemmateriaal kleiner is. In grof zand is de capillaire zuigkracht minimaal.

In sommige woningen is de kruipruimte dieper dan gangbaar. De grondwaterstand ten opzichte van de kruipruimtebodem kan dan onvoldoende zijn, terwijl de grondwaterstand ten opzichte van maaiveld voldoende lijkt.

Overige oorzaken:

Vocht in de kruipruimte kan ook worden veroorzaakt door instromend regenwater. Dit kan bijvoorbeeld optreden bij slecht waterdoorlatende lagen in de bodem, onder de geveldiepte maar boven de grondwaterstand. Ter plaatse van deze laagjes wordt de infiltratie van regenwater naar het grondwater belemmerd en kan het in plaats daarvan horizontaal afstromen onder de gevel door naar de kruipruimte. Vocht in de kruipruimte kan daarnaast tevens een gevolg zijn van lekkende waterleidingen, hemelwaterafvoeren of rioleringsbuizen.

Voor stankoverlast kunnen verschillende redenen zijn.

Ontluchtingsproblemen

Steekt er geen ontluchtingspijp uit uw dak of is deze heel smal? Dan is dat waarschijnlijk de oorzaak van problemen als een borrelende afvoer of stank in huis. Let altijd op de ontluchting, ook als u een regenton plaatst. Zo voorkomt u stank.

Schakel een gespecialiseerd bedrijf in voor bubbelende afvoeren of een stinkend riool.

Stank zonder borrelend riool

Heeft u last van rioollucht zonder dat u het riool hoort borrelen? Dan is er waarschijnlijk een stankslot (zoals een zwanenhals) in huis dat niet werkt. Als u de afvoer een tijdje niet gebruikt, is het water verdampt dat normaal in de hals staat. U lost het probleem op door even de kraan open te zetten.

Rioollucht bij dakkapel of dakraam?

Ruikt u rioollucht bij uw dakraam of dakkapel? Dan staat de ontluchtingspijp wellicht niet op de juiste plaats. Bij een ouder huis kan de lucht ook uit de regenpijp komen. Dit ruikt u met name als het regent.

Stank na werk aan het riool

Problemen kunnen ook ontstaan na werk aan het gemeentelijk riool. Heeft u stankproblemen sinds bij u in de buurt aan het riool is gewerkt? Of woont u in een gebied met flinke hoogteverschillen? Doe een melding.

Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. Duinen, dammen, dijken en andere waterkeringen houden het water uit de zee. Grote meren en rivieren houden het water buiten de deur. Ondanks de voortdurende inspanningen kan het toch onverhoopt misgaan.

Wat doet de overheid?

Om Nederland te blijven beschermen tegen overstromingen, moeten waterkeringen als dammen en dijken op orde zijn. Daarom controleert de overheid regelmatig of waterkeringen aan de wettelijke normen voldoen. Is dit niet het geval, dan wordt de waterkering versterkt of aangepast.

Wat kunt u doen?

Bij dreiging op een overstroming kunt u verschillende acties ondernemen. Op Crisis.nl vindt u actuele informatie van de overheid bij overstroming. Op de site van Veiligheidsregio Noord-Holland Noord staat meer informatie over wateroverlast.